ประวัติและยุคสมัย

ปราสาทศรีขรภูมิสร้างขึ้นในช่วงพุทธศตวรรษที่ 1718 (ประมาณคริสต์ศตวรรษที่ 1112) ในยุคที่อาณาจักรขอมรุ่งเรืองและแผ่อิทธิพลมาถึงภูมิภาคอีสานใต้ของไทย ปราสาทแห่งนี้จึงได้รับอิทธิพลจากศิลปะเขมรแบบบาปวน และบางส่วนยังแสดงรูปแบบของศิลปะแบบนครวัดซึ่งปรากฏอยู่ในงานประติมากรรมและสถาปัตยกรรม

ปราสาทศรีขรภูมิประกอบด้วยองค์ปรางค์ทั้งหมด 5 องค์ โดยวางเรียงอยู่บนฐานศิลาแลงเดียวกันเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส องค์ปรางค์ประธานอยู่ตรงกลางมีขนาดใหญ่ที่สุด และล้อมรอบด้วยปรางค์บริวารอีก 4 องค์ทางทิศตะวันออก ตะวันตก เหนือ และใต้

วัสดุที่ใช้ก่อสร้าง :

• หินทราย ใช้ในส่วนของตัวปราสาทและประติมากรรม
• ศิลาแลง ใช้เป็นฐานรากและส่วนประกอบภายนอกบางส่วน

ศิลปกรรมและลวดลายสำคัญ

หนึ่งในจุดเด่นที่สำคัญของปราสาทศรีขรภูมิ คือ ทับหลัง (Lintel) ที่ประดับเหนือประตูปรางค์ มีลวดลายที่สวยงามวิจิตร โดยเฉพาะ ทับหลังด้านทิศตะวันออกของปรางค์ประธาน ที่แกะสลักภาพพระอินทร์ทรงช้างเอราวัณ รายล้อมด้วยลวดลายกนกและเทพพาหนะ มีความละเอียดงดงาม สะท้อนความเชี่ยวชาญของช่างฝีมือในยุคนั้นได้อย่างชัดเจน

ภายในองค์ปรางค์ประธานเคยพบรูปเคารพและฐานโยนีซึ่งแสดงให้เห็นว่าปราสาทแห่งนี้เคยใช้เป็นศาสนสถานของศาสนาฮินดู (นิกายไศวนิกาย บูชาพระศิวะ)

ปราสาทศรีขรภูมิได้รับการบูรณะโดยกรมศิลปากร และได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานแห่งชาติเมื่อปี พ.ศ. 2478 ปัจจุบันเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญของจังหวัดสุรินทร์ และได้รับความนิยมจากนักเรียน นักศึกษา และนักท่องเที่ยวที่สนใจศิลปะขอมโบราณ

ปราสาทศรีขรภูมิเป็นตัวอย่างอันทรงคุณค่าของศิลปะและสถาปัตยกรรมแบบขอมในประเทศไทยที่ยังคงรักษาความสมบูรณ์และความงามทางศิลป์ไว้ได้อย่างดีเยี่ยม เป็นสถานที่ที่ควรค่าแก่การศึกษาทางประวัติศาสตร์และการเยี่ยมชมเพื่อชื่นชมมรดกของภูมิปัญญาในอดีต

ปราสาทศรีขรภูมิตั้งอยู่ริมทางหลวงหมายเลข 2077 (สุรินทร์ศีขรภูมิ) ห่างจากตัวเมืองสุรินทร์ประมาณ 35 กิโลเมตร นักท่องเที่ยวสามารถเดินทางโดยรถยนต์ส่วนตัว หรือรถประจำทางที่วิ่งผ่านอำเภอศีขรภูมิ